Megalodontesidae – Szarżnikowate
Masywne, czarne rośliniarki z bogatym, żółtym, lub białym, mocno zmiennym w obrębie poszczególnych gatunków rysunkiem na głowie, tułowiu i odwłoku, blisko spokrewnione z osnujowatymi Pamphilidae. Głowa szeroka. Żuwaczki duże, zachodzące na nadustek – cecha wyróżniająca od innych Symphyta. Odwłok bez stylikowatego przewężenia. Czułki samców lekko grzebieniaste, czułki samic nitkowate; samce niektórych gatunków nieznane. Cechy diagnostyczne pozwalające identyfikacje gatunkową to min. stosunek długości członów czułków i ich ubarwienie, liczba jasnych plam na twarzy, kolor nadustka i teguli, czy też szerokość jasnych pasów na krawędziach tergitów. Wiele gatunków tworzy jednak rozmaite formy barwne i dlatego identyfikacja bez opatrzenia i doświadczenia bywa zwykle szalenie trudna. Biologia poznana fragmentarycznie.
W Polsce 5 gatunków (stan na rok 2020, wg J.Borowski).
- Megalodontes cephalotes (poprzednio M.spissicornis) – larwy żerują na okrzynie szerokolistnym
- Megalodontes plagiocephalus związany głównie z goryszem alzackim
- Megalodontus panzeri żyjący na goryszu sinym
- Megalodontus fabricii żerujący na szałwii omszonej
- Megalodontus thor – larwy żerują głównie na goryszu pagórkowatym
- Megalodontus flavicornis i Megalodontes spiraeae teoretycznie do odszukania we wschodniej lub płd-wschodniej części kraju
- Megalodontes luteiventris i Megalodontes phaenicius to gatunki południowe i szanse na ich odnalezienie w Polsce są nikłe (wbrew niektórym danym literaturowym)
Polana Polichno 27.05.2020 ♀
Polana Polichno 27.05.2020 ♀
Polana Polichno 27.05.2020 ♀
Polana Polichno 27.05.2020 ♀
- Liczebność. Rzadkie, lub bardzo rzadkie – M.panzeri najłatwiejszy do odszukania (przedstawiony na zdjęciach – id J.Borowski) . 4 gatunki na Czerwonej Liście z kategorią DD, natomiast stosunkowo niedawno opisany na podstawie okazów z Polski M.thor w ogóle nie zostały wzięte pod uwagę, jak przypuszczam
- Biotop. Nasłonecznione ciepłe stoki, murawy kserotermiczne, inne ciepłe tereny otwarte; chętnie o podłożu wapiennym
- Wymiary. Długość ciała 8-12 mm (na przykładzie M.cephalotes)
- Aktywność. Maj – lipiec
- Lokalizacja. Ponidzie. Na odnalezienie któregoś gatunku na Wyżynie Łódzkiej szanse są znikome
- Pokarm. Nektar i pyłek oraz spadź; imagines najchętniej odwiedzają żółte i fioletowe kwiaty. Larwy żerują na roślinach z rodzin baldaszkowatych, rutowatych i jasnotowatych
- Podobne. Niektóre inne rośliniarki; niemniej rodzaj łatwy do rozpoznania
- Uwagi. Szarżnik głowacz Megalodontes cephalotes zwykle charakteryzuje się przyciemnionymi końcami czułków; czułki u żadnej formy barwnej nie są całkowicie żółte. Pierwszy człon czułków (scape) u Megalodontes panzeri jest żółty, nigdy czarny, tegule także są żółte. U Megalodontes thor na ogół człon nasadowy jest czerwonobrązowy Pierwszy człon czułków u M.plagiocephalus zmienny w ubarwieniu, ale często czarny, a jeśli żółty to zwykle z dwoma ciemnymi smugami
- Uwagi 2. Autor obserwacji – avidal
Polana Polichno 19.06.2016 Szarżnik złowiony przez Xysticus cristatus ( id pająka Robert Rozwałka )
Polana Polichno 19.06.2016 ♀
Polana Polichno 13.06.2018 ♀
Polana Polichno 13.06.2018 ♀
Polana Polichno 19.06.2016 ♀
Polana Polichno 13.06.2018 ♀
Polana Polichno 19.06.2016 ♀
Polana Polichno 19.06.2016 ♀
Polana Polichno 19.06.2016 ♀
Polana Polichno 19.06.2016 ♀
Polana Polichno 19.06.2016 ♀
Polana Polichno 19.06.2016 ♀
Polana Polichno 19.06.2016 ♀
Polana Polichno 19.06.2016 ♀
Polana Polichno 19.06.2016 ♀
Polana Polichno 19.06.2016 ♀
Polana Polichno 10.07.2016 ♀
Polana Polichno 19.06.2016
Polana Polichno 19.06.2016
Polana Polichno 19.06.2016
Polana Polichno 15.06.2020
Polana Polichno 27.05.2020
Polana Polichno 27.05.2020
Zdjęcia piękne. Nawet pokusiłem się oznaczyć gatunek na tych fotkach. Prawie w 100% jest to Megalodontes spissicornis Klug, głównie po tym, że ma w środkowej części nadustka jasną plamię pomiędzy nasadą czułków wg klucza Miedwiediewa, w odróżnieniu od M. cephalotes F., której nie ma. Wiesław Piotrowski, Lublin, autor paru publikacji o tej rodzinie.
O, a zatem to nie synonimy? Bo tak wywnioskowałem an podstawie informacji, które znalazłem podczas sporządzania opisu rodzaju. Dodatkowo M.spissicornis nie ma na liście gatunków na FE, co mnie utwierdziło w przekonaniu…
A w ogóle szalenie mi miło powitać kolejnego specjalistę na Insektarium. Mam nadzieję – jak zawsze w takich odświętnych przypadkach – że to pierwsza wizyta z wielu.
Rafał
M. luteiventris występuje wyłącznie w pn. Afryce, a M. phaenicius w płd-wsch. Europie.
Zgadywanie ze zdjęć jest dużym wyzwaniem, przy gatunkach o tak dużym podobieństwie morfologicznym. Ale jeśli już próbujemy to….na wszystkich zdjęciach są samiczki M. panzeri (Leach, 1817). Wydaje się, że w Polsce jest to najczęściej spotykany gatunek szarżnika, choć niewątpliwie występowanie poszczególnych gatunków jest sprawą bardzo lokalną i zależy w dużej mierze od liczności roślin żywicielskich.
Wymieniony przez Kolegę Piotra M. spissicornis (Klug, 1824) jest młodszym synonimem M. cephalotes (Fabricius, 1781), który jest gatunkiem górskim, a starsze dane o występowaniu na obszarach nizinnych opierały się zwykle na błędnych oznaczeniach – ale tak były skonstruowane starsze klucze do oznaczania szarżników.
Zatem znalezione przeze mnie informacja okazują się być prawidłowe. Oznaczać do gatunku nawet nie próbowałem, ale dobrze znać typ osoby biegłej w temacie. Dziękuje i pozdrawiam
Rafał