Papilionidae – Paziowate
Skrzydła białe, pozbawione łusek (stąd nazwa niepylak). Na wierzchniej stronie przedniego skrzydła 5 czarnych plam, tylnego dwie czerwono-pomarańczowe z białą źrenicą, w czarnej obwódce. Gąsienica czarna z dwoma rzędami pomarańczowych lub żółtych plamek na grzbiecie.

Pieniński Park Narodowy wrzesień 2017 Fot. Ryszard Orzechowski

Pieniński Park Narodowy wrzesień 2017 Fot. Ryszard Orzechowski

1. Status. Gatunek skrajnie zagrożony, występuje obecnie na kilku stanowiskach w Pieniach, Tatrach i Górach Kruczych w Sudetach. Na większości stanowisk został reintrodukowany lub lokalne populacje zasilano osobnikami z hodowli. Dawniej występował od Bieszczad po Sudety i Pogórze Cieszyńskie, a także na północy Polski i w okolicach Warszawy (w XVII w.) CR CR
2. Zagrożenie i ochrona. Objęty ochroną gatunkową. Wymarł na większości znanych stanowisk. Z kilku prób reintrodukcji za udane można uznać odtworzenie populacji niepylaka apollo w Pieninach. Głównym zagrożeniem poza ograniczoną pulą genetyczną jest zarastanie siedlisk oraz intensyfikacja ich użytkowania
3. Siedlisko. W górach preferuje nasłonecznione wapienne piargi we wczesnym stadium sukcesji (bez jednolitej pokrywy roślinności), kwietne, z dużym udziałem roślin żywicielskich gąsienic. Można go spotkać również na innych ciepłych typach muraw jeśli rosną tam odpowiednie gatunki gruboszowatych, a także siedliskach silniej przekształconych antropogenicznie (hałdy i kamieniste nasypy dróg i linii kolejowych). Na nizinach (poza Polską) niekiedy również na kamienistych kwietnych ciepłych murawach z udziałem roślin żywicielskich gąsienic. Nawet stosunkowo niewielkie zakrzewienie siedliska może spowodować zanik populacji
4. Wymiary. Długość ciała 34-50 mm. Rs 62-95 mm. Gąsienica do 50 mm
5. Cykl rozwojowy. Koniec czerwca – początek sierpień (jedno pokolenie). Zimuje gąsieniczka w osłonce jajowej. Gąsienice od kwietnia do początku czerwca
6. Zasięg. Obecnie zasiedla góry Zachodniej Palearktyki od Europy Zachodniej po Zachodniej Syberii i gór Tien Szan. Zwykle na wysokościach 500-2400 m n.p.m., przy czym preferuje tereny ponad 1000 m n.p.m. – dawniej również przynajmniej lokalnie na terenach nizinnych
7. Pokarm. Nektar. Różne populacje tego gatunku mają odmienne preferencje żywieniowe. Populacja pienińska żeruje na rozchodnikowcu wielkim Hylotelephium maximum (dawniej Sedum maximum), a motyle występujące w Tatrach na rozchodnikowcu karpackim Hylotelephium telephium (syn. Sedum fabaria) i rozchodniku białym Sedum album. Czasami żerują również na rozchodniku ostrym Sedum acre, rojownikach Jovibara spp., a także rojniku górskim Sempervivum montanum. Dorosłe osobniki najchętniej żerują na fioletowo kwitnących ostach Carduus, ostrożeniach Cirsium, chabrach Centaurea i lebiodce pospolitej Origanum vulgare
8. Podobne. U nas w kraju niemożliwy do pomylenia, jednak w Alpach występuje bardzo podobny Parnassius sacerdos. Populacje samego P.apollo w górach Europy ze względu na dużą zmienność mogą też być w przyszłości uznana za odrębne taksony
9. Uwagi. Na terenie Polski w różnych pasmach górskich wyróżniono aż 9 podgatunków, z których siedem wymarło. Wartość tak wyróżnianych taksonów jest ograniczona jednak pokazuje skalę zaniku zmienności wewnątrzgatunkowej
10. Uwagi 2. Autorzy obserwacji – Karol Wałach Andrzej Hańca Rafał Celadyn Ryszard Orzechowski
11. Uwagi 3. Wszystkie punkty opisu gatunku redagowane przez – Arek Gawroński
12. P.apollo na Lepifroum
13. Więcej o gatunku

Toskania 2015 Fot. Rafał Celadyn

Tatrzański Park Narodowy 19.07.2023 Fot. Karol Wałach

29.06.2009 Pireneje – wąwóz Carança Fot. Andrzej Hańca

29.06.2009 Pireneje – wąwóz Carança Fot. Andrzej Hańca

29.06.2009 Pireneje – wąwóz Carança Fot. Andrzej Hańca

Arek Gawroński avidal