Kontrastowo, zwykle czarno-żółto ubarwione żądłówki dzielące się na 3 krajowe podrodziny: osy właściwe (Vespinae), klecanki (Polistinae) i kopułkowate (Eumeninae) – w tym rodzaj Discoelius umieszczany dawniej w odrębnej podrodzinie Zethinae). Tych pierwszych lata w Polsce 10 (lub 11 wliczając Vespula austriaca, której występowanie w Polsce wymaga potwierdzenia), drugich 5 (wliczając wykazaną w 2023 Polistes mongolicus). Kopułkowate zawierają około 50 gatunków.
Lista krajowych Eumeninae
Allodynerus rossii
Ancistrocerus antilope
Ancistrocerus auctus
Ancistrocerus claripennis
Ancistrocerus dusmetiolus
Ancistrocerus gazella
Ancistrocerus ichneumonideus
Ancistrocerus nigricornis
Ancistrocerus oviventris
Ancistrocerus parietinus
Ancistrocerus parietum
Ancistrocerus renimacula
Ancistrocerus scoticus
Ancistrocerus trifasciatus
Discoelius dufourii
Discoelius zonalis
Eumenes coarctatus
Eumenes coronatus
Eumenes papillarius
Eumenes pedunculatus
Eumenes sareptanus
Eumenes subpomiformis
Euodynerus dantici
Euodynerus notatus
Euodynerus quadrifasciatus
Microdynerus exilis
Microdynerus longicollis
Microdynerus parvulus
Microdynerus timidus
Odynerus melanocephalus
Odynerus reniformis
Odynerus simillimus
Odynerus spinipes
Pterocheilus phaleratus
Stenodynerus bluethgeni
Stenodynerus chevrieranus
Stenodynerus clypeopictus
Stenodynerus dentisquama
Stenodynerus orenburgensis
Stenodynerus picticrus
Stenodynerus steckianus
Stenodynerus xanthomelas
Symmorphus allobrogus
Symmorphus angustatus
Symmorphus bifasciatus
Symmorphus connexus
Symmorphus crassicornis
Symmorphus debilitatus
Symmorphus gracilis
Symmorphus murarius
Ancistrocerus antilope - Bolica chyżówka
Ancistrocerus gazella - Bolica ciemnoskrzydła
Ancistrocerus ichneumonideus - Bolica galasówka
Ancistrocerus nigricornis - Bolica zmiennobarwna
Ancistrocerus oviventris - Bolica budowniczka
Ancistrocerus parietinus - Bolica ruinówka
Ancistrocerus parietum - Bolica murówka
Ancistrocerus renimacula - Bolica żółtoplama
Ancistrocerus scoticus - Bolica trójpaska
Ancistrocerus trifasciatus - Bolica drewniarka
Ancistrocerus spp. - Bolice
Discoelius dufourii - Wstężeń czarnoplecy
Discoelius zonalis - Wstężeń skąpoplamy
Eumenes coarctatus - Kopułka przewąstka
Eumenes coronatus - Kopułka wysmukła
Eumenes mediterraneus - Kopułka śródziemnomorska
Eumenes papillarius - Kopułka srebrnowłoska
Eumenes pedunculatus - Kopułka wrzosówka
Eumenes spp. - Kopułki
Euodynerus dantici - Letnica lessowa
Euodynerus notatus - Letnica gąsienicówka
Gymnomerus laevipes - Pseudobolica ziołomirka
Microdynerus exilis - Nibolica gliniarka
Microdynerus parvulus - Nibolica dwuzębna
Microdynerus timidus - Nibolica mała
Odynerus melanocephalus - Bolica czarnogłowa
Odynerus reniformis - Bolica rogata
Odynerus spinipes - Bolica kolconoga
Pterocheilus phaleratus - Orzęsa koszówkówka
Stenodynerus bluethgeni - Nibolica załamana
Stenodynerus chevrieranus - Nibolica galasówka
Stenodynerus picticrus - Nibolica pasiastonoga
Stenodynerus steckianus - Nibolica bniecówka
Stenodynerus xanthomelas - Nibolica czarnożółta
Symmorphus allobrogus - Bolica jeżynówka
Symmorphus angustatus - Bolica północna
Symmorphus bifasciatus - Bolica pędówka
Symmorphus crassicornis - Bolica letnia
Symmorphus debilitatus/connexus - Bolice
Symmorphus gracilis - Bolica elegantka
Symmorphus murarius - Bolica stonkówka
Profesor Bogdan Wiśniowski był uprzejmy uściślić listę krajowych Vespinae i Polistinae.
Vespinae:
Dolichovespula adulterina (Buysson, 1905)
Dolichovespula media (Retzius, 1783)
Dolichovespula norwegica (Fabricius, 1781)
Dolichovespula omissa (Bischoff, 1931)
Dolichovespula saxonica (Fabricius, 1793)
Dolichovespula sylvestris (Scopoli, 1763)
Vespa crabro (Linnaeus, 1758)
Vespula austriaca (Panzer, 1799)
Vespula germanica (Fabricius, 1793)
Vespula rufa (Linnaeus, 1758)
Vespula vulgaris (Linnaeus, 1758)
Polistinae:
Polistes albellus (Soika, 1976)
Polistes biglumis bimaculatus (Geoffroy, 1785)
Polistes dominula (Christ, 1791)
Polistes mongolicus (du Byysson, 1911 – Biebrzański Park Narodowy, 2023)
Polistes nimpha (Christ, 1791)
Statystyki (na podstawie liczby odsłon)
Vespula vulgaris – 2 984
Vespa velutina – 1 581
Vespa crabro – 1 527
Eumenes spp. – 1 071
Vespa velutina – 968
Dolichovespula maculata – 949
Polites dominula – 917
Vespula germanica – 804
Vespa mandarinia – 644
Rok 2022
Vespa crabro – 1 188
Polites dominula – 786
Eumenes spp. – 738
Vespula germanica – 585
Vespula vulgaris – 486
Polistes nimpha – 481
Rok 2020
Vespa crabro – 724
Symmorphus murarius – 599
Polites dominula – 490
Vespula germanica – 382
Polistes nimpha – 354
Vespula vulgaris – 329
Rok 2018
Vespa crabro – 578
Polistes nimpha – 425
Vespula germanica – 221
Polites dominula – 212
Dolichovespula media – 161
Eumenes spp. – 159
Rok 2016
Vespula germanica – 228
Vespa crabro – 217
Polistes nimpha – 146
Polites dominula – 129
Vespula vulgaris – 114
Dolichovespula media – 110
Vespula vulgaris – 2 770
Vespa crabro – 1 960
Vespa velutina – 968
Polites dominula – 960
Symmorphus murarius – 710
Vespula germanica – 639
Vespa mandarinia – 576
Dolichovespula maculata – 508
Rok 2021
Eumenes spp. – 962
Vespa crabro – 667
Polites dominula – 600
Vespula germanica – 511
Vespula vulgaris – 397
Polistes nimpha – 375
Rok 2019
Vespa crabro – 647
Discoelius duffouri – 448
Vespula germanica – 397
Polites dominula – 368
Odynerus spinipes – 318
Polistes nimpha – 304
Rok 2017
Vespa crabro – 268
Symmorphus murarius – 200
Polites dominula – 180
Polistes nimpha – 168
Vespula germanica – 149
Symmorphus bifasciatus – 116
Rok 2015
Vespa crabro – 235
Vespula germanica – 185
Odynerus spinipes – 163
Polistes nimpha – 129
Polistes dominula – 120
Dolichovespula sylvestris – 120
Nasze osowate dzielą się na 3 podrodziny: Vespinae(bodajże 10 gatunków), Polistinae(3 lub 4 gatunki z rodzaju Polistes) i Eumeninae(około 50 gatunków). W faunie światowej występują ponadto podrodziny Stenogastrinae, Masarinae i Euparagiinae.
Rozumiem. Ja wrzuciłem do jednego koszyka klecanki i osy właściwe; być może miałem jakieś błędne, lub nieaktualne dane. Wprowadzę konieczne zmiany. Dziękuję za korektę.
Zmienione. Czy teraz jest poprawnie?
Co do liczby Vespinae latających w Polsce mam trochę sprzeczne informacje, tzn chodzi mi konkretnie o rzadkie gatunki pasożytnicze(Dolichovespula adulterina, D. omissa i Vespula austriaca). Wg dra Henryk Garbarczyka, który zrobił przekład i adaptację do polskiego wydania książki Heiko Bellmanna o błonkówkach, ten ostatni gatunek u nas nie występuje. Jest tam napisane, że są u nas tylko 3 gatunki z rodzaju Vespula. Jeżeli jednak V. austriaca i oba pasożytnicze gatunki z rodzaju Dolichovespula latają w Polsce, to znaczy że mamy w sumie 11 gatunków z podrodziny Vespinae. Znasz może jakiegoś speca dobrze obeznanego w tym zagadnieniu? Bo nie chciałbym Ciebie ani nikogo innego w błąd wprowadzić że na pewno jest 10 gatunków.
Na razie uwzględniłem ten dylemat w opisie rodziny. Jeśli dowiem się konkretów, umieszczę je tutaj.
Witam. Vespula austriaca występuje w Polsce, w swoim zbiorze mam 17 okazów. Wydawałoby się, że kwestia listy gatunków Vespidae Polski jest prosta rzeczą, ale wszystko temu przeczy, zwłaszcza np. wykaz „warszawski” z 2004 roku („Fauna Polski etc.). Wg moich danych (tj. na podstawie mojego zbioru) mogę z ręka na sercu napisać, że podrodzina Vespinae jest reprezentowana w Polsce przez 11 gatunków, a Polistinae przez 3 – w sumie 14. Oto one:
Vespinae:
Dolichovespula adulterina (Buysson, 1905)
Dolichovespula media (Retzius, 1783)
Dolichovespula norwegica (Fabricius, 1781)
Dolichovespula omissa (Bischoff, 1931)
Dolichovespula saxonica (Fabricius, 1793)
Dolichovespula sylvestris (Scopoli, 1763)
Vespa crabro Linnaeus, 1758
Vespula austriaca (Panzer, 1799)
Vespula germanica (Fabricius, 1793)
Vespula rufa (Linnaeus, 1758)
Vespula vulgaris (Linnaeus, 1758)
Polistinae:
Polistes biglumis bimaculatus (Geoffroy, 1785)
Polistes dominulus (Christ, 1791)
Polistes nimpha (Christ, 1791)
Pozdrawiam
Dziękuję za tak wyczerpującą odpowiedź. Chciałbym jeszcze wiedzieć czy D. norwegica występuje w całej Polsce? Ponoć jest u nas pospolita, a ja jej na Dolnym Śląsku nie spotkałem.
Dolichovespula norwegica jest częstsza w terenach górskich, na niżu jest rzadziej notowana. oto dane z mojego katalogu (jakieś nowsze prace mogłem pominąć, bo ostatnio inne grupy mnie bardziej interesują :):
2. Pobrzeże Bałtyku: Stegna (CF72) (Brischke 1889), Sopot (Blüthgen 1961),
3. Pojezierze Pomorskie: Motarzyno (XA52), Dębnica Kaszubska (XA42) (Paul 1943),
4. Pojezierze Mazurskie: WPN: Zatoka Słupiańska (FE38) (Żyła 2006),
5. Nizina Wielkopolsko-Kujawska: Smukała k/Bydgoszczy (Meyer 1919), prowincja poznańska (Blüthgen 1961 za Meyerem 1919),
6. Nizina Mazowiecka: Hamernia (DC66), Warszawa (Skibińska 1986a), rez. Dębina k. Klembowa, rez. Modrzewina k. Belska, Radziejowice, rez. Król Jan III Sobieski k. Marysina Wawerskiego (Skibińska 1989a), Kampinoski PN: Bromierzyk (DC59) (Szczepko i in. 2009),
7a. Puszcza Białowieska: N-ctwo Hajnówka, obręb Starzyna (Skibińska 1999), ogólnie (Skibińska 2001),
10. Wyżyna Krakowsko-Wieluńska: Kraków (Niezabitowski-Lubicz 1902), Ojcowski Park Narodowy (DA16) (Wiśniowski 2002, 2003),
11. Wyżyna Małopolska: Poddębina k. Łodzi (Kowalczyk 1988b), Łódź os. Radiostacja (Kowalczyk 1991a, Szczepko i in. 2004), Łódź ogólnie (Kowalczyk i Szczepko 2008a),
11a. Góry Świętokrzyskie: L-ctwo Wilczy Bór (Nadl. Suchedniów) (DB 74), Świętokrzyski PN i otulina (Kowalczyk 1990),
12. Wyżyna Lubelska: Dąbrowica k. Lublina (FB08) (Anasiewicz 1986),
15. Sudety Zachodnie: wsch. Karkonosze – Karpacz (WS52), Bierutowice (WS52), Polana (WS52), Kocioł Małego Stawu (WS 42), Hala Złotówka (WS52), Kocioł Łomniczki (WS52), Śnieżka (WS52) (Pawlikowski 1993),
16. Sudety Wschodnie: okolice Lądka Zdroju (Scholz 1911a),
17. Beskid Zachodni: Rytro (Niezabitowski-Lubicz 1902), Beskid Sądecki – ogólnie (Stępkowska-Barańska 1963), Zawoja-Barańcowa, masyw Babiej Góry (CV99) (Celary 1998), Babia Góra (CV99) (Eck i Dylewska 1998, Dylewska i Wiśniowski 1998), Gorczański Park Narodowy (DV39) (Werstak i Wiśniowski 2010),
17a. Kotlina Nowotarska: Zakopane (DV26) (Wierzejski 1874, Pawlikowski 1997), Zakopane, Chłabówka, Jaszczurówka, Palenica Białczańska (Eck i Dylewska 1998), ogólnie (Dylewska i Wiśniowski 1998),
19. Bieszczady: Ustrzyki Górne (Eck i Dylewska 1998), ogólnie (Dylewska i Wiśniowski 1998), Wetlina, Bieszczadzki Park Narodowy: Berehy Górne, Hnatowe Berdo, Mała Rawka, Moczarne, Połonina Caryńska, Połonina Wetlińska, Przełęcz Przysłup, Przełęcz Wyżna, Rozsypaniec, Ustrzyki Górne, Wierch Wyżniański (Wiśniowski 2001),
20. Pieniny: Pieniński Park Narodowy – Trzy Korony (Werstak i Żyła 2005),
21. Tatry: Tatry (Niezabitowski-Lubicz 1902), Dol. Kościeliska (DV15), Toporowa Cyrhla (DV25), Dol. Białego (DV25) (Noskiewicz 1920), Krzyżne (Dylewska 1958), ogólnie Tatry (Stępkowska-Barańska 1963), liczne stanowiska w kwadratach UTM – DV15, DV25 i DV35 (Pawlikowski 1997), liczne stanowiska (Eck i Dylewska 1998), ogólnie (Dylewska i Wiśniowski 1998),
Pozdrawiam
Ja z kolei spytam o Pollstes bischoffi – jak rozumiem nie ma dotąd rekordów z naszego kraju? Bo na forum entomo niektórzy ja ponoć obserwowali…
Witam. Nic mi nie wiadomo o występowaniu tego gatunku w Polsce „w naturze”, choć być może zdarzały się zawleczenia.
Rozumiem. Póki co przyjmuję, że ten gatunek w naszym kraju nie lata. Zgodnie z listą, którą Pan przedstawił.
Samicę Polistes bischoffi da się gołym okiem odróżnić od samicy P. biglumis? Ma jakieś jednoznaczne cechy diagnostyczne?
Witam. Gołym okiem się nie da. Trzeba użyć binokularu i sprawdzić, czy na boku tułowia (na mesopleurum) jest bruzda epiknemialna (samica Polistes biglumis), czy też jej brak bądź jest słabo zaznaczona (P. bischoffi). Polecam klucz Dworaka i Robertsa z 2006 roku – moge przesłać PDF. Pozdrawiam
Tu przy Vespula vulgaris zmień fotkę bo masz D. saxonica
Racja, trzeba to poprawić
?? W którym miejscu trzeba poprawić???
Miniaturka przy Vespula vulgaris. Już jest poprawnie
Dzień dobry. Do tekstu we wstępie trzeba wprowadzić korekty. Rodzina Vespidae w Polsce obejmuje aktualnie cztery podrodziny: Vespinae, Polistinae, Eumeninae i Zethinae (do tej zaliczany jest rodzaj Discoelius z dwoma gatunkami krajowymi; poprzednio rodzaj był umieszczony w Eumeninae). Ponadto do listy gatunków Polistes trzeba dodać Polistes mongolicus du Buysson, 1911 – podany w 2023 roku z Biebrzańskiego Parku Narodowego. Pozdrawiam, Bogdan Wiśniowski
Profesorze, ogromne wyrazy wdzięczności za monitoring i podpowiedzi/korekty. Wprowadzę sugerowane zmiany w opisie.
Pozdrawiam z Łodzi
Rafał